De Indische bediende
Fig. 1. Het recept voor nasi goreng van de conservenfabriek - Erfgoed Leiden en Omstreken, Archief Nieuwenhuizen, inv.nr 35, Receptenboek bijgehouden van 1964-1969; bijlage uit 1983 (1964-1983) - Foto van de auteur
Wat springt direct in het oog op dit etiket? Juist, de Indische bediende met in de ene hand dampende schalen eten op een dienblad en in de ander een gong waarop gekruiste sleutels zijn afgebeeld. De sleutels symboliseren zowel het merk Sleutels van Nieuwenhuizen als het stadswapen van Leiden. Nieuwenhuizen begon als een bedrijf voor groenteconserven, maar breidde zijn assortiment gedurende zijn bestaan uit met onder andere vruchtensiroop en gerechten zoals nasi goreng of bami – allemaal in blik uiteraard.
Het blik waarop dit etiket zat, bevatte nasi goreng. Dit Indische gerecht was ontstaan uit een combinatie van de Europese en Indonesische keuken. Hoewel de Nederlanders in de kolonie beïnvloed werden door de lokale keuken, is het gerecht in het blik niet volgens authentiek Indonesisch recept gemaakt (fig. 1). Nederlanders ‘verwesterden’ de gerechten door ze bijvoorbeeld minder pittig te maken of gebruik te maken van andere ingrediënten die wél direct voorhanden waren in Nederland.
Indonesië sprak tot de verbeelding van de Nederlandse consument en hier maakte Nieuwenhuizen gebruik van. Het was in Nederlands-Indië gebruikelijk dat Europese immigranten lokale bedienden in dienst hadden. Hierom werd op het etiket dan ook een Indisch uitziende bediende gezet. De gong is ook een van de zaken die vaak te vinden was in huizen van Europese immigranten in Nederlands-Indië. Deze werd gebruikt om het huispersoneel op te roepen rond etenstijd, zodat zij wisten dat het tijd was om het eten op te dienen. Hoewel het etiket zo’n twintig jaar na de onafhankelijkheid van Indonesië ontworpen was, maakt het gebruik van herkenbare koloniale beeldtaal. En blijkbaar sprak dat veel mensen aan. Indonesië was dan misschien gedekoloniseerd, de Nederlandse consument nog niet.
Het blik bevat dus niet alleen een Indisch gerecht, maar het etiket verwijst ook op veel manieren naar het koloniale Indonesië. Het Aziatische land werd door Nieuwenhuizen gebruikt om zijn product aan te prijzen, terwijl het gerecht dat het blik bevatte door geen enkele Indonesiër als Indonesisch eten zal worden beschouwd.