Een bom in Morsweg

Het album van Lia brengt ons naar 1980, aan de vooravond van de neergang van de winkels. Er was een bom ontdekt op de Morsweg, vlakbij Lia’s winkel.

Het album van Lia brengt ons naar 1980, aan de vooravond van de neergang van de winkels. Er was een bom ontdekt op de Morsweg, vlakbij Lia’s winkel. In de eindfase van de Tweede Wereldoorlog bombardeerden de Engelsen strategische plekken in en om Leiden. Zo dicht bij het spoor en met de Duitse bunker midden in de wijk, bleek de Transvaalbuurt kwetsbaar. Een bominslag zorgde voor ravage op de hoek van de President Steinstraat en de Lopsenstraat. De panden daar op de hoek zijn weggeslagen, nu ligt er een speeltuintje. Er waren ook bommen die wel waren gevallen, maar niet tot ontploffing waren gekomen. De buurtbewoners hadden altijd onthouden waar die terecht waren gekomen. In Lia’s album is een verhaal van een oud-bewoner terug te vinden, met een getuigenverslag van het bombardement (fig. 1).

De gemeente Leiden besloot in 1980 om een van de onontplofte bommen te ruimen. De situatie werd zo gevaarlijk geacht dat bewoners van Leiden in een ruime straal rondom de Morsweg moesten worden geëvacueerd. Alle ramen moesten worden opengezet. Het was een enorme operatie.

De kaart met informatie van de gemeente op een van de eerste pagina’s van Lia’s album laat zien tot hoe ver de operatie reikte (fig. 2). De informatie werd bovendien in zoveel mogelijk talen verspreid, om alle buurtbewoners te bereiken. De kaart geeft een inkijkje in de situatie in de buurt op dat moment: met het vertrek van oude bewoners naar de Stevenshof waren er niet alleen meer studenten gekomen, maar ook gastarbeiders. Vandaar de diversiteit aan talen op de kaart.

Lia’s zaak bevond zich zo ongeveer in het epicentrum. De foto’s tonen hoe de politie mensen uit hun huizen haalde, en hoe anderen nog nieuwsgierig toekeken (fig. 3). Krantenknipsels vertellen ons het verloop van de actie (fig. 4). Nadat de wijde omgeving met moeite geëvacueerd was, kon het graven naar de bom beginnen. De hele weg lag intussen open. De buurt, mondig als altijd, was kritisch over de actie, het duurde allemaal veel te lang. Niets was goed geregeld. De winkeliersvereniging was boos: het was de tijd rond kerst en ze misten zo belangrijke inkomsten. Ze waren ook bang voor diefstal. Ze wisten toen nog niet welke donkere wolken er boven hun bedrijven hingen.

Het album leest als een anticlimax – na al het gedoe, de protesten, de evacuaties en het openleggen van de straat, was de bom zelf uiteindelijk in twee uur ontmanteld. Nadat het gevaar was geweken, konden mensen weer terug in hun huizen. In de krant kwamen nog wel buurtbewoners aan het woord die zeker wisten dat er verderop nog een bom lag, maar die is nooit gevonden…