Votieven

Heb je weleens een kaarsje aangestoken in een kerk? Misschien voor een familielid of een vriend, om te bidden, of om je god(en) te bedanken voor iets in je leven? Dan ken je deze mummie beter dan je denkt.

Deze samengestelde vogel was duidelijk niet gemummificeerd omdat het iemands huisdier was. Dus waarom wel? Door alles wat we er nu over weten, kunnen we concluderen dat deze vogel een zogenaamde votiefmummie was.

Votieve mummies waren heel populair in het oude Egypte. De traditie floreerde vooral in de Late Periode tot de Romeinse periode (± 7e eeuw v. Chr - 4e eeuw n . Chr.). Deze mummies werden geschonken aan de goden bij tempels of andere heilige plaatsen en moesten dienen als ‘tussenpersonen’ tussen de goden en mensen die een verzoek deden of hun dankbaarheid wilden uitdrukken. Wanneer iemand zo’n mummie aan de goden offerde, zouden de goden diegene goedgezind zijn. Sommige goden hadden een voorkeur voor bepaalde dieren die aan hen gekoppeld waren of op hen leken, zoals ibissen voor de ibis(-hoofdige) god Thot, katten voor kattengodin Bastet, honden voor Anubis en valken voor Horus (zie figuren 1-4, en let ook op hun prachtige windselen). S. Ikram, Divine creatures: animal mummies in ancient Egypt (Cairo, 2005). Er zijn zo ongelofelijk veel van deze votieve dierenmummies opgegraven dat ze in de 19e eeuw zelfs vaak gebruikt werden als meststof, brandstof of ballast voor schepen.

Maar, natuurlijk was niet elke Egyptenaar valken en ibissen in zijn achtertuin aan het fokken om aan de goden te offeren. De dieren konden worden gekocht bij sommige heiligdommen en tempels, van priesters die daar dieren fokten speciaal om ze te doden, mummificeren en verkopen. Pelgrims die de tempel passeerden, konden daar een mummie kopen, die de priesters namens hen aan de goden zouden offeren. De priesters spaarden deze mummies waarschijnlijk op en offerden er dan veel tegelijk, bijvoorbeeld eens per jaar tijdens een festival. S. Ikram, Divine creatures: animal mummies in ancient Egypt (Cairo, 2005).

Dit klinkt misschien als een heel akelige, antieke, en vooral rare gewoonte, maar we kunnen het misschien vergelijken met een bekend modern fenomeen: het kopen en aansteken van kaarsjes in een kerk. Of misschien het neerleggen van bloemen, kaartjes en knuffels op de plaats van een ongeval. Deze giften dienen om verbinding te maken met een god, een gebed te ondersteunen, of simpelweg te herinneren of te danken.

Interessant genoeg voegt deze functie een economisch aspect toe aan het verhaal van onze mummie, dat ons een stapje dichter bij het waarom van het misleiden brengt.