Echt historisch

De negentiende eeuw was een uitgesproken nationalistische tijd, waarin een algehele bewondering groeide voor de tijd waarin de Nederland als zelfstandige natie ontstond. Er leefde een groot verlangen naar deze roemrijke ‘Gouden Eeuw’, waarin Nederland op kunstzinnig en economisch terrein wereldleider was. De roemruchte daden die dat mogelijk maakten, waaronder Leidens Beleg en Ontzet, werden landelijk onderwezen om eenheid in het jonge koninkrijk te brengen.

In het jubeljaar 1874 werd het derde eeuwfeest van Leidens Ontzet uitbundig gevierd. Ook opende Museum De Lakenhal voor het eerst de deuren voor het publiek. Het is goed mogelijk dat deze kokosnootbokaal uit dit jubeljaar dateert en als herinnering aan en herschepping van een glorieus verleden is gemaakt. De strijd en losmaking van Spanje werden verheerlijkt. Daarbij was het de kunst om zo dicht mogelijk bij het verleden te komen en het opnieuw te beleven.

Met name de welgestelde culturele elite vierde en herdacht uit vaderlandsliefde heldhaftige historische gebeurtenissen in herengenootschappen, salons of huiselijke kringen. In hun opdracht werden oudheden verzameld of opnieuw in de geest van het verleden vervaardigd. De voorwerpen maakten het roemrijke verleden tastbaar. Vermoedelijk is de kokosnootbokaal een typisch voorbeeld van deze vaderlandslievende gevoelens. In het herkomstbewijs dat de antiquair bij de aankoop leverde staat dat bokaal in de negentiende eeuw in bezit was van de Rotterdamse familie De Monchy. Hebben telgen uit dit oude adellijke geslacht op 3 oktober de viering van Leidens Ontzet met deze beker luister bijgezet? De details op de bokaal zullen vast en zeker hebben bijgedragen aan trotse gevoelens over hun heldhaftige voorgeslacht en vaderland.

Dat de zilversmid en beeldsnijder erin zijn geslaagd om met de bokaal het verleden te laten herleven, blijkt wel uit de bijzonder hoge prijs er door het museum voor is betaald. Toen de museumdirecteur op de Antiekbeurs in Delft het triomfstuk zag staan, werd hij zo getroffen dat hij in de veronderstelling verkeerde een kokosnootbokaal van kort na 1574 te kunnen aankopen. Al snel kwam hij erachter dat hij zich had laten misleiden. Toch is de kokosnootbokaal nergens zo goed op zijn plaats als in Leiden. Het staat symbool voor de viering van het Beleg en Ontzet in 1574, het grootste lokale volksfeest van Nederland. Leiden neemt daarmee een uniek positie in ons land in, want nog altijd wordt dit historische feit uit de ontstaansgeschiedenis van Nederland intens en vol romantische verbeeldingskracht gevierd.