[En ‘t is] om poen te doen…

In het rechter emblema is een scène afgebeeld die zich in een meer hedendaagse setting afspeelt. In deze vermoedelijk achttiende-eeuwse fabriek zijn twee arbeiders gekleed in eenvoudige kledij die alom gedragen werd in de achttiende- en negentiende-eeuwse arbeidersklasse (fig. 23). Ze zijn bezig met het bedrukken van lange vellen katoen met een drukblok en een drukkershamer. De andere persoon is bezig met het bedrukken van papier met een drukpers. Bovenaan het plafond hangen aan de lange stokken de vers bedrukte vellen papier te drogen.

Dit proces speelt zich af in een ‘moderne’ fabriek die aan de wieg staat van de Industriële Revolutie. Dieper in de negentiende eeuw werden de drukprocessen voornamelijk gemechaniseerd door stoommachines. De illustratie is eveneens afgebeeld met een spreuk die luidt: ‘D’Een drukt papier, en d’aâr Catoen, En beiden is ’t om poen te doen.’ Vrij vertaald betekent dit: “De ene drukt papier, de andere katoen, en voor allebei is het voor het geld te doen.”

Hoewel de Leidsche Katoenmaatschappij geen oorsprong kent in de oudere stiel van het boekdrukken, loopt de ontwikkeling van de mechanisering en de industrialisering van het katoendrukken nauw samen met die van het boekdrukken (fig. 24). Stoommachines die in de negentiende-eeuw ontworpen werden voor het boekdrukken konden wat later, na wat aanpassingen, eveneens ingezet worden in de katoendrukkerijen. De bijgevoegde spreuk drukt de lezer dan ook meteen op de waarheid dat beide stielen niet zozeer artistieke idealen nastreven, maar bovenal de economische winst!