Stap 9 van 16

Indigo

Related Images

  • Het verven van batikdoeken, vermoedelijk te Jogjakarta, circa 1915, KITLV 5668, collectie Leiden University Libraries (Deze foto is ook gebruikt in het boek ‘De Batik-kunst van Nederlands-Indië en haar geschiedenis’ van G.P. Rouffaer uit 1914)
  • Het afsmelten van de waslaag van een batikdoek op Java, circa 1925, KITLV 5666 (uit dezelfde serie als bij Phoebe’s verhaal over Indigo in Tie-Dye), collectie Leiden University Libraries
  •  Uitkoken van de was, 2019, foto Sabine Bolk

Deze derde doek toont enkele sprongen in het maakprocedé zonder die te tonen. Het is donkerblauw geverfd, volgens de inventariskaart met indigo. Indigo is een natuurlijke verf waarvan meerdere verfbaden nodig zijn, soms wel tot 7 maal herhaald, voordat het deze diepe donkere kleur heeft bereikt.

De was werd na het verven verwijderd. Hoe precies, wordt niet vermeld en is niet bekend. Gebruikelijk is om de was te verwijderen met kokend water, wat ‘lorod’ genoemd wordt op Java. De batik wordt in zijn geheel ondergedompeld in water waaraan soms iets is toegevoegd om de was gemakkelijker uit het katoen te krijgen. De eerder met was bedekte delen hebben de oorspronkelijke kleur van de stof gehouden, in dit geval dus wit, terwijl de andere delen mooi blauw zijn geworden door de verf.

Het verwijderen van de was kan ook door deze eraf te schrapen. Met een mes wordt de was, die na het meermaals verven zacht geworden is, afgeschraapt terwijl de doek strak gespannen wordt. Dit verwijdert echter niet alle was uit de stof; alleen de was aan het oppervlak van de stof gaat er op deze manier vanaf. De was die achterblijft zorgt ervoor dat de verf maar deels in de stof kan dringen wat resulteert in een effect dat omschreven wordt als ‘zon door het bladerdek’. Dit speciale effect is nu nog steeds populair bij batiks uit Yogyakarta en Solo. Of dit ook het resultaat was dat ze wilden bereiken bij deze doeken, is niet heel duidelijk af te lezen aan de laatste doek. De was lijkt er in ieder geval niet goed uitgekookt te zijn.