‘Handtekening’ van een creatieve geest

In de jaren 1900-1910 was het gebruikelijk dat de handtekening van de batikmaker in het product werd opgenomen. De handtekening was niet alleen bewijs van de authenticiteit van bepaalde batiks voor de koper, maar diende ook als teken van goedkeuring bij de kwaliteitscontrole door de ‘batikbaas’ en vermoedelijk een methode om te zorgen dat de batikmaker het patroon niet voor een andere opdrachtgever zou gebruiken. In werkelijkheid werden veel batikontwerpen echter overgenomen en gekopieerd.

Zoals eerder genoemd is deze batik gesigneerd door J. Jans. In verschillende collecties zijn meer batiks te vinden die gesigneerd zijn met ‘J. Jans’. Maar er zijn ook batiks uit het batikatelier van Jans afkomstig, gesigneerd met verschillende variaties van haar naam.

Veldhuisen theoretiseert in zijn boek "Batik Belanda" dat haar handtekeningen ook fungeerden als een tijdlijn van de batikproductie van J. Jans. Hij schrijft dat de handtekening “Wed. J. Jans” werd gebruikt na 1885 - na de dood van de echtgenoot van J. Jans. Ze keerde echter terug naar haar oorspronkelijke handtekening in 1900 of begin 1901.

In die tijd was er een stijgende vraag naar batiks, en ambacht was van groot belang voor de gemeenschap. Batik werd een echt verzamelstuk en een ‘fashion statement’ - zowel de lokale bevolking als buitenlanders droegen graag batik om te laten zien dat ze deel uitmaakten van de gemeenschap. Een uitgebreide batik-collectie betekende dat er een passende sarong was voor iedere gelegenheid. Vrouwen investeerden hun geld in batik en sieraden, objecten die ook konden worden verpand in noodgevallen of als cadeau konden worden gegeven.

Het schijnt dat vrouwen in die tijd vaak hun kasten vol batikcollecties tentoonstelden, en alle details en handtekeningen van de fabrikanten lieten zien. De grote hoeveelheid batik in hun kasten weerspiegelde hun eigen sociale positie en rijkdom - sommige patronen en type kebaya konden zelfs een sociale klasse of etniciteit suggereren (maar dat is een verhaal voor een andere keer).