Buste van Isaäc da Costa

Tot zijn teleurstelling verwierf Bilderdijk nooit een professoraat. Wel kreeg hij bij de Leidse universiteit in 1817 een aanstelling als ‘privaatdocent’: een onbezoldigd docent die lesgaf in een vak dat (nog) niet aan de universiteit gedoceerd werd. Bilderdijk gaf vaderlandse geschiedenis en wist dit vak tot een ware leerschool in zijn eigen conservatieve en reactionaire denkwereld te maken. Hij inspireerde daarmee een aantal getalenteerde jongeren, die onder zijn invloed snel radicaliseerden en een revolutionair elan tentoonspreidden.

Een van hen was Isaäc da Costa (1798-1860), die in 1823 opzien baarde met zijn door Bilderdijk geïnspireerde pamflet Bezwaren tegen den geest der eeuw. Het was een principiële aanval op de idealen van de Verlichting, en daarmee ook op de toenmalige maatschappijordening, die hierdoor was beïnvloed. Zo betoonde hij zich een voorstander van de absolute monarchie; de grondwet beschouwde hij als een oorlogsverklaring aan God. Hij verdedigde de slavernij, was tegen de vrijheid van drukpers, tegen armoedebestrijding en tegen de koepokinenting.

De Nederlandse samenleving raakte in hevige beroering, maar een heilige oorlog bleef uit. Da Costa zou later een gevierd dichter worden en ook Bilderdijks andere leerlingen werden gewaardeerde leden van de maatschappelijke en culturele elite. In de jaren 1856-1859 verzorgde Da Costa een vijftiendelige uitgave van Bilderdijks Dichtwerken en schreef hij een biografie van de leermeester die hij zozeer vereerde.