Bilderdijkkamer

Welkom in de Bilderdijkkamer in het Leidse Academiegebouw, vernoemd naar de dichter, advocaat en veelzijdig geleerde Willem Bilderdijk (1756-1831). Bilderdijk had zijn leven lang een bijzondere band met Leiden. Voor hem was de stad het ‘Eden der Wareld’: de enige plek waar hij zich gelukkig voelde. In deze tentoonstelling leer je meer over hem en zijn erfenis, die berust bij de Bijzondere Collecties van de Universitaire Bibliotheken Leiden.

Nederland kent vele Bilderdijk-straten, maar bij het grote publiek is hij inmiddels nagenoeg onbekend. Voor tijdgenoten gold hij evenwel als de beroemdste dichter van zijn tijd. Wat Multatuli was voor het proza, was Bilderdijk voor de poëzie. Hij werd geboren in 1756 in Amsterdam en overleed in 1831 in Haarlem. Men noemde hem de ‘tweede Vondel’ en vergeleek hem meermalen met Goethe, ondanks alle verschillen.

Bilderdijk was een homo universalis. Als dichter liet hij geen genre onbenut en geen onderwerp onaangeraakt. Zijn verzamelde werken tellen meer dan honderd banden. Geen dichter heeft het verlangen naar de dood in zoveel toonaarden bezongen als hij. Als hij ergens een hekel aan had, zoals aan Duitse kachels of het roken van tabak, uitte hij die afkeer in poëzie. Maar in zijn werk voerde hij ook een strijd tegen de tijdgeest, die gekenmerkt werd door de in zijn ogen verderfelijke invloed van de Verlichting.

Bilderdijk heeft altijd een bijzondere relatie gehad met Leiden. Hij studeerde er tussen 1780 en 1782 rechten, was er getuige van de buskruitramp van 12 januari 1807 en doceerde er tussen 1817 en 1827 als privaatdocent. Leiden was de enige plek waar hij zich min of meer gelukkig voelde. Hij bezong de Sleutelstad menigmaal in zijn werk en beschreef haar als een zetel van geleerdheid, de roem van Holland en de bloem der steden. Dat hij in 1827 gedwongen was er afscheid van te nemen, omdat hij er geen geschikte woning kon krijgen en naar Haarlem moest verhuizen, stemde hem bitter.

De Vereniging ‘Het Bilderdijk-Museum’ werd opgericht in 1907 naar aanleiding van de herdenking, een jaar eerder, van Bilderdijks honderdvijftigste geboortedag. In 2018 besloot de vereniging om haar collectie, die voorheen bij de Vrije Universiteit te Amsterdam was ondergebracht, in bruikleen te geven aan de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden, die al een verzameling Bilderdijkiana bezat. Daardoor berust in Leiden nu een grote Bilderdijk-collectie. Behalve uit oude drukken, brieven en andere manuscripten bestaat die ook uit tekeningen, opiumrecepten, kunstwerken en voorwerpen. In de Bilderdijkkamer in het Leidse Academiegebouw zijn enkele topstukken te zien. In deze online tentoonstelling krijg je bovendien enkele bijzondere Bilderdijkiana te zien uit de Leidse Bijzondere Collecties.

De nalatenschap van Willem Bilderdijk maakt deel uit van de collecties van de Maatschappij der Nederlandse letterkunde en van de Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL) en wordt bewaard in de Bijzondere Collecties van de UBL. Deze online tentoonstelling is een initiatief van Scaliger-hoogleraar Rick Honings in samenwerking met de Universitaire Bibliotheken Leiden en de Stichting Things That Talk ter gelegenheid van de 265ste verjaardag van Bilderdijk op 7 september 2021.

Teksten: Rick Honings en Gert-Jan Johannes Voordracht: Peter van Zonneveld

Dank aan: Kurt De Belder, Mart van Duijn, Guus Janssen, Kasper van Ommen en Fresco Sam-Sin

Gebruikte bronnen
Geerts, Ton, Het Bilderdijk-Museum. Catalogus van kunstvoorwerpen. Leiden 1994. Het Bilderdijk-Museum 1-36 (1984-2019). Te raadplegen via DBNL.

Honings, Rick, De dichter als idool. Literaire roem in de negentiende eeuw. Amsterdam 2016.

Honings, Rick & Gert-Jan Johannes, Een sublieme nalatenschap. De erfenis van Willem Bilderdijk. Leiden 2020.

Honings, Rick & Peter van Zonneveld, 'Het klapwieken van de gefnuikte arend. Een biografie van Willem Bilderdijk’, in: Biografie Bulletin 20 (2010), 44-51.

Honings, Rick & Peter van Zonneveld, De gefnuikte arend. Het leven van Willem Bilderdijk (1756-1831). Amsterdam 2013.