Zo realistisch mogelijk
In de leeszaal van de Bijzondere Collecties van de UBL - Fotografie Cees de Jonge
Je ziet hier twee prentjes, een gekalligrafeerd blad met de tekst ‘Sic transit gloria mundi’ en in het midden zelfs een verfrommelde landkaart. Door de houten ondergrond, de vouwen in de kaart en de manier waarop de stukken liggen, zou je denken dat het echt is. Maar de kijker wordt misleid. Het hout én de blaadjes zijn met de hand geschilderd. Maker is Willem Bilderdijk (1756-1831), die we vooral als dichter kennen, maar dus ook goed schilderen kon.
Niets aan dit tafereel is toeval. We hebben hier te maken met een schijnbedrieger, ook wel boerenbedrieger of trompe-l’oeil genoemd, waarbij de schilder of tekenaar probeert enkele objecten en papieren zo realistisch mogelijk weer te geven. Alsof de blaadjes zo op te pakken zijn. Vooral in de zeventiende en achttiende eeuw was dit een populair genre en over het algemeen wordt aangenomen dat de kunstenaar hiermee zijn kunde liet zien.
De stukken hier lijken willekeurig te zijn en lukraak neergelegd, maar daar gaat meer achter schuil. De kunstenaar gebruikte vaak echte objecten en bestaande prenten of teksten als voorbeeld, soms uit zijn eigen bezit. En door de plaatsing van de stukken, door bepaalde woorden of beelden te tonen of juist weg te laten, kon de kunstenaar daar een boodschap in verbergen.