Alruinwezentje in de collectie

Het alruinplantje in de collectie van Rijksmuseum Boerhaave lijk niet op een minimannetje. Het lijkt veel meer op een stier. Het worteltje is bewaard in een modern potje met een etiket waarop in getypte letters ‘Alruinwortel Mandragora’ te lezen valt:

Het flesje met wortel is aan het museum geschonken door een particuliere verzamelaar die een farmaceutische voorwerpen verzamelde. De gelijkenis met een stier komt voor zover we weten niet in de oude botanische literatuur voor. Samen met het moderne etiket en potje is de conclusie gauw getrokken dat het hier niet om een zeventiende-eeuws - of zelfs ouder - voorwerp gaat maar dat dit een moderne verwijzing naar het verleden moet zijn.

De geschiedenis van de farmacie wortelt in de mystieke voorloper, de alchemie. Sporen van het mystieke verleden zijn terug te vinden in historische farmaceutische verzamelingen. Op farmaceutische potten, waar geneesmiddelen in werden bewaard, zijn soms eenhoorns afgebeeld. Dezelfde eenhoorns zijn nog te vinden op nostalgische uithangborden van apothekers, refererend aan de naam van de winkel: apotheek De Eenhoorn. De eenhoorn zou bijzondere helende krachten hebben. Een verwijzing die ook voorkomt in de Harry Potter-boeken.

In de privéverzameling waar de alruinwortel deel van uitmaakt zijn nog een tweetal voorwerpen bewaard die verwijzen naar het magisch-medische volksgeloof. Een eenvoudig zinken plaatje dat als medaillon gedragen werd zou een patiënt van reuma hebben genezen. Een rondgebogen stuk koraal, als armband gedragen, is ook zo’n voorbeeld van volksgeneeskunde in deze verzameling.

Maar is het dan een vervalsing? Het antwoord daarop is nee, dit twintigste-eeuwse object laat vooral zien hoe levendig de verhalen rondom de alruin zijn. Het grote verschil met de geschiedenis is dat wij ons niet meer door die verhalen hoeven te laten misleiden.