Geliefd verhaal

De afbeeldingen op de kokosnoot komen, zeker bij Leidenaars, zeer vertrouwd voor. Vooral de scène waarop burgemeester van der Werf zijn degen op zichzelf richt en daarmee zijn lichaam aan de hem omringende hongerige burgers aanbiedt is een oude bekende.

De compositie lijkt op het schilderij dat Gustav Wappers voor de tentoonstelling Levende Meester in 1830 te Brussel maakte (Fig. 1 ). Koning Willem II was destijds zo onder de indruk dat hij het onmiddellijk kocht en aan de stad Utrecht schonk. Daar kreeg het een plek op het stadhuis. Het schilderij werd al snel zo geliefd dat naar dit werk een lithografie werd gemaakt, die in grote oplage verscheen. Hierdoor konden vaderlandslievende burgers de heldhaftige zelfopoffering van de burgemeester ook thuis aan de wand hangen.

Deze ontdekking doet vermoeden dat ook de portretten op de kokosnoot naar bekende beeltenissen zijn gemaakt. Zo blijkt dat de ferme gezichtsuitdrukking van bevelhebber Jan van der Does naar de gravure van Cornelis Visscher II uit 1649 is gesneden (Fig. 2). Ook de muts met veren komt overeen.

Het zal niet meer verbazen dat ook het portret van Willem van Oranje overeenkomt met zeventiende-eeuwse afbeeldingen. Zo is de plooikraag die boven het harnas uitsteekt bijvoorbeeld ook te zien op de gravure die Willem Jacobsz. Delff in 1624 van hem maakte (Fig. 3). Net als het in het oog springende puntbaardje met gesoigneerde snor. Kortom: waar de zichzelf opofferende burgemeester naar de negentiende eeuw verwijst, verwijzen de portretten naar zeventiende-eeuwse voorbeelden die op hun beurt weer vele negentiende-eeuwse navolgingen kregen.