Het proces van een kunstenaar

Schetsen met rode inkt zien we vaker op objecten uit het oude Egypte. Zo vinden we schetsen op ostraca Een ostracon, meervoud ostraca, is een term voor een potscherf of kalkstenen wandfragment. Die werden in het oude Egypte, en elders, vaak gebruikt als notitieboekje of goedkoop alternatief voor bijvoorbeeld papyrus. Er werden bijvoorbeeld brieven, schetsen of schooloefeningen op geschreven.(figs. 1-2), en onvoltooide monumenten zoals deze stèle. Veel tombes in de Vallei der Koningen waren ook nog niet af. Daar vinden we ook schetsen en rasters, vergelijkbaar met wat we hier zien.

Dit specifieke geval is interessant, omdat het een werkvolgorde laat zien die voor ons vandaag de dag misschien een beetje contra-intuïtief lijkt. We zouden misschien verwachten dat een kunstenaar in fases werkt; eerst een schets over de gehele stèle, vervolgens alles uithakken en ten slotte alles schilderen. Maar hier zien we dat de bovenkant van de stèle volledig afgewerkt is, geschilderd en al, maar dat er op het onderste gedeelte nog niet eens een schets staat. Werkte de kunstenaar in dit geval register voor register, en maakte hij de bovenkant compleet af voordat hij zelfs begon te werken aan de onderkant? Op sommige Nieuwe Rijkse tombemuren kunnen we zien dat kunstenaars sectie voor sectie werkten, maar toch zouden we waarschijnlijk verwachten, zeker op het aanzienlijk kleinere oppervlak van een stèle, dat de kunstenaar op zijn minst eerst overal een schets zou zetten voordat hij begon met uithakken. Zie: Peck, W., Egyptian drawings (New York, 1978).

Waarom de kunstenaar hier op deze manier werkte is mij onduidelijk. Misschien vond hij het simpelweg fijner om register voor register te werken. Of liet hij het onderste gedeelte bewust leeg, terwijl hij wachtte op meer instructies van zijn klant. Of misschien realiseerden de familieleden van Sehetepibreanch zich op dit moment dat ze toch niet genoeg geld hadden voor de gehele stèle. Terwijl we nadenken over deze problemen worden we er helaas weer aan herinnerd dat het ontzettend jammer is dat we niet weten in welke context de stèle is gevonden.

Wat zijn individuele werkproces ook was, is het duidelijk dat de makers van stèles als deze uitzonderlijk getalenteerd waren, en moesten werken als schrijvers, beeldhouwers, tekenaars en schilders.