Van klei cash maken
Op deze foto ligt de moderne vervalsing gebroederlijk naast een echte brief van duizenden jaren oud. Dit is zeker geen unieke situatie: er zijn meer voorbeelden bekend van ‘fake’ kleitabletten binnen oudheidkundige collecties.
Bij kleitabletten kunnen we een onderscheid maken tussen vervalsingen uit de oudheid en moderne vervalsingen. Dat vervalsingen vroeger al bestonden weten we omdat sommige spijkerschriftteksten expliciet waarschuwen tegen het circuleren van ‘valse’ documenten. Een van de manieren om dit tegen te gaan, was het gebruik van gezegelde enveloppen, zoals we net hebben gezien. In de oudheid was het voornaamste motief om valse documenten op te stellen om er rijker van te worden, bijvoorbeeld door een schuldbekentenis te vervalsen.
Financieel gewin is ook de belangrijkste drijfveer achter moderne falsificaties. Vanaf de negentiende eeuw was er een groeiende belangstelling kleitabletten, zeker na de ontcijfering van het spijkerschrift in 1857. Deze interesse leidde ertoe dat sommige handelaren zelf kleitabletten gingen produceren. Klei is een goedkoop materiaal dat alom aanwezig was, dus de drempel om zelf aan de slag te gaan lag laag. Het vervalsen van tabletten gebeurde vooral veel van einde negentiende eeuw tot de jaren dertig van de vorige eeuw, de zogenaamde ‘golden age of tablet forgeries’. Dit tablet stamt vermoedelijk ook uit deze periode.
Voor het vervalsen van kleitabletten bestaan verschillende technieken. Een echte kleitablet kan bijvoorbeeld met de hand teken voor teken worden gekopieerd in nieuwe verse klei. Het hangt dan sterk af van de bekwaamheid van de kopiist hoe overtuigend zo’n moderne replica is. Een efficiëntere methode is het gebruik van een mal, gebaseerd op een afdruk van een originele tablet. Meestal bestond zo’n mal uit de twee helften, een gemaakt van de voorkant en een van de achterkant van de tablet. Deze mallen werden gevuld met twee stukken zachte klei, die vervolgens aan elkaar werden geplakt om één kleitablet te vormen. Het resultaat van deze methode kan geloofwaardig zijn, maar meestal verraden de randen, waar de twee helften elkaar ontmoeten, dat het om een vervalsing gaat. Een paar jaar geleden werd belangrijk bewijs gevonden voor deze vervalsingstechniek: in 2014 stuitte men tijdens veldonderzoek in Turkije op een loden mal van één helft van een kleitablet, die vermoedelijk eind negentiende of begin twintigste eeuw was gemaakt om 'fake' tabletten te fabriceren.
Om rendabel te zijn werden dergelijke mallen meer dan eens gebruikt. Zo kan het gebeuren dat van sommige kleitabletten exact gelijke exemplaren in verschillende musea-collecties over de wereld te vinden zijn. Ons exemplaar lijkt te zijn gemaakt met behulp van een mal die niet is gebaseerd op een afdruk van een bestaand tablet, maar op een eigen creatie. De achter- en voorkant zijn precies hetzelfde; ze zijn gemaakt met behulp van een en dezelfde halve mal. De vervalser heeft zich er dus met half werk vanaf gemaakt...