Kotomisi als baken

Het was moeilijk hoor. Ik kon mijn eigen huis niet vinden, want ik ben gekomen in een periode dat het echt, echt winter was. Nu heb je niks meer zoals die winter. En ik moest zoeken en ik heb speciaal een kotomisi aan het raam gezet alleen zodat ik weet: daar woon ik, want al die huizen lijken op elkaar.

In de bovenstaande video heeft mijn oma het over haar eerste periode in Nederland. Voor iemand afkomstig uit Paramaribo, de hoofdstad van een land met een tropisch klimaat, was Den Haag ontzettend koud. Ze voelde zich verdwaald, zowel figuurlijk als letterlijk. Vergeleken met haar buurt in Paramaribo, ligt de schoonheid van Nederlandse stadse architectuur meer in haar monotonie en symmetrie. In deze nieuwe wereld hadden zij en haar zonen moeite hun eigen huis te herkennen. Dus zette mijn oma een kotomisi-pop achter het raam van hun eerste Nederlandse appartement.

Wanneer haar zonen het hebben over deze eerste periode in Nederland, noemen zij ook deze pop. Voor een korte tijd fungeerde de pop als een zorgtante, die hen naar huis leidde als ze verdwaald waren. Toen ik samen met mijn oma spullen uitzocht om weg te doen, was er van het achterlaten van haar poppen absoluut geen sprake. Die moesten allemaal met haar mee, stuk voor stuk. Mijn vader zei tegen haar dat ze ook nieuwe poppen kon maken en deze oude en verkleurde weg kon gooien. De werkelijkheid is echter dat zij niet zomaar een nieuwe pop kan aankleden en die dezelfde herinneringen en hetzelfde verleden kan geven als de oude, oorspronkelijke pop.

Alle poppen in deze foto zijn aangekleed door mijn oma. De traditie om kotomisi-poppen aan te kleden is al meer dan een eeuw oud. De kleding en de manier waarop die door de pop gedragen worden, zijn miniatuurversies van de werkelijke kotomisi, wat ongeveer vertaalt naar 'rokvrouwen', die onderdeel zijn van het Surinaamse straatbeeld. Naar traditie dragen de misi, de vrouwen, een koto, de grote ‘rok’, als ze naar de kerk gaan of op andere gelegenheden zoals een bruiloft of begrafenis.

Deze stijl van klederdracht is oorspronkelijk geïntroduceerd door slavenhouders en hun echtgenotes om hun slaven te bedekken, en tegelijkertijd een herkenbare outfit te geven. De kleding bestaat uit een jasje, een rok en een hoofddoek. Later, net zoals de bevolking van Suriname, veranderden de kotomisi in de gelegenheidskleding die het vandaag de dag is.

Er zijn talloze ongeschreven regels over de kleding, zeker over het knopen van de hoofddoek. Maar mijn oma verzint ze zelf ter plekke, tijdens het aankleden van de pop. Toch blijft de symbolische betekenis van de kleding net zo sterk. Gemaakt in Nederland door mijn oma stellen de poppen Surinaamse rokvrouwen voor. Ze zullen bij haar blijven tot het einde. Maar daarna? Het Tropenmuseum in Amsterdam heeft haar eigen collectie kotomisi-poppen. Zouden zij geïnteresseerd zijn in de poppen van mijn oma, wetende dat ze de traditionele jurk opnieuw heeft uitgevonden?