De ingewikkelde angisa

Toen ik jong was, en ik die ging dragen, dan was dat meer voor een feest. Maar het is eigenlijk de dracht van oudere mensen, en dan niet met al die geweldigheden, maar gewoon eenvoudig. En dan droegen ze ook een hoofdoek en elke hoofddoek had een andere betekenis, maar ik zou je echt niet kunnen zeggen wat die betekenis is. Want ikzelf kleed poppen aan, en elke keer doe ik dat op een andere manier, dus ik kan geen naam eraan geven. Ik kleed ze gewoon aan, en dat is het!

Het belangrijkste onderdeel van de kotomisi-traditie is waarschijnlijk de hoofddoek, de angisa. De manier waarop de angisa wordt vastgeknoopt en het patroon dat erop staat, brengen een boodschap over naar andere vrouwen. De taal van de angisa wordt slechts begrepen door ingewijden. Het is geen toeval dat deze traditie ook in West- en Oost-Afrika voorkomt. Zoals veel culturele praktijken is deze overgebracht naar Suriname door de tot slaaf gemaakte Afrikanen. Een immaterieel voorbeeld is dat van de beroemde Anansiverhalen, die gaan over de avonturen van een sluwe spin en zijn vrienden. In het geluidsfragment is te horen dat mijn oma toegeeft dat ze eigenlijk geen idee heeft wat ze doet als ze de angisa om haar poppen knoopt. Zolang het er maar mooi uitziet, dat is waar het om gaat!

Mijn oma benadrukt dat ze te jong is om de geheimen van de angisa te begrijpen. Dat was iets voor de ouderen. Toch wilden mijn oma en haar zussen, toen ze jong waren, zo nu en dan een goede indruk maken door een betekenisvolle angisa te dragen. Dan konden ze terecht bij het meisje op de fiets die kriskras door de straten sjeesde om je te helpen met het knopen van je angisa, in ruil voor wat geld. Het enige dat mijn grootmoeder zelf moest doen was de angisa stijven met behulp van de pulp van een geraspte witte cassave.

De oudere generatie is er nu niet meer. Zoals te zien is in deze foto, kan mijn oma de angisa dragen hoe ze maar wil, zonder dat ze zich zorgen hoeft te maken over wat voor boodschap ze uitstraalt. Nog steeds heeft ze een hele stapel van losse, ongebruikte angisa’s. Sommige zijn al deel van de collectie in het Tropenmuseum, en er zitten ook angisa’s bij die een goede toevoeging zouden zijn aan de collectie. Of misschien kunnen ze beter naar het Textile Research Centre in Leiden? Hoe bepaal je aan welk museum je een privécollectie wil doneren?

Een van de muren in haar nieuwe appartement eert de angisa: het is versierd met negen doeken. Deze angisa’s zijn echter miniaturen, niet voor poppen, maar om bij belangrijke verjaardagen mee te geven aan de gasten als aandenken.