Oorsprong en geschiedenis
Kussen - Foto door Wilke Geurds
Dit verhaal gaat over dit handje. Hier zie je het op een zilver kussen. In mijn woonkamer heb ik speciaal voor dit verhaal verschillende handjes neergelegd. Al verschillen ze van kleur en stijl, in alle gevallen hebben ze de vorm van een handpalm, met drie vingers en twee duimen. Vaak heeft het handje ook een oog in het midden, wat het ‘oog dat alles ziet’ voorstelt. In de Arabische traditie wordt dit oog gebruikt om te waken over degene die het draagt en hem te beschermen tegen het kwaad, oftewel 'het boze oog'.
Waar het handje vandaan komt is moeilijk te zeggen. Volgens sommigen is de oorsprong te vinden in Carthago, het huidige Tunesië. Het handje werd destijds (circa. 1800 v.C.) door de Feniciërs geassocieerd met Tanit, de godin van de maan en beschermvrouwe van Carthago. Er werd tot haar gebeden voor voorspoed en geluk. Na verloop van tijd werd haar hand gebruikt als amulet of talisman ter bescherming tegen het boze oog.
Het handje was er al voordat alle grote religies ontstonden. Religies 'adopteerden' dit beschermende symbool. Zo kent het jodendom het als de Hand van Miriam en het christendom de Hand van Maria. Binnen de islam staat dit handje bekend als de Hand van Fatima, vernoemd naar de dochter van de profeet Mohammed. De hand is ook bekend onder de naam Khamsa, wat het Arabische woord is voor 'vijf'.
Als je dingen van kleins af aan om je heen ziet, dan sta je soms niet meer stil bij wat de betekenis is. Zo ook met het handje van Fatima. Nooit stond ik stil bij waar het voor staat. In de Marokkaanse cultuur wordt dit handje vooral al versiering gebruikt, met name in souvenirs en sieraden, zoals die hier ook in de foto te zien zijn.