Houd Je Aan de Formule

We laten Solinus achter en gaan nu naar het tablet kijken dat je hier ziet. Voor zover we weten, leest de inscriptie als volgt: Laat hem die Vilbia van mij gestolen heeft zo vloeibaar als water worden … … wie het gestolen heeft Velvinna, Exsuspereus, Verianus, Severinus, Augustalis, Comitianus, Miniamus, Catus, Germanilla, Jovina. Tabula Sulis 4. Naar de vertaling van Roger Tomlin.

Deze vloek gaat zeker over diefstal. In dit geval hebben we geen naam van degene die de vloek heeft uitgeschreven, maar deze persoon was duidelijk niet blij en wilde daarom dat de dader voor straf zo vloeibaar als water zou worden. De tweede regel van de tekst bestaat uit een lijst met namen, waarschijnlijk van de verdachten. Deze regel lijkt in een ander handschrift te zijn geschreven dan de eerste regel. Volgens Roger Tomlin in B. Cunliffe, The Temple of Sulis Minerva at Bath. Vol. 2. (Oxford 1988), hoewel verschillende handschriften natuurlijk erg moeilijk te onderscheiden zijn. Het vermoeden is dat de eerste regel, die de vloek zelf bevat, door een priester of een klerk werd geschreven. De tweede regel met namen werd daarna als een soort persoonlijke noot toegevoegd door degene die de vloek wilde uitschrijven. Misschien wilde diegene de godin een beetje helpen door een lijst met vermoedelijke daders toe te voegen.

Nog iets wat bijzonder is aan dit specifieke tablet is dat we eigenlijk een paar uitdrukkingen missen die we wel in een vloek zouden verwachten. Een vloektekst bevat meestal een aantal standaardelementen die formulae worden genoemd. In de vloeken van Aquae Sulis komt heel vaak een uitdrukking voor waarin staat dat de dief moet worden gestraft ‘of die nu man of vrouw is, of jongen of meisje, of slaaf of vrij’ (en zelfs ‘of heiden of Christen’). Op deze manier werd ervoor gezorgd dat niemand aan de straf kon ontkomen. Een andere belangrijke uitdrukking moest aangeven dat het gestolen object aan de godin werd ‘gegeven’. De godin zou niet zomaar uit zichzelf onrecht bestrijden. Ze was geen superheld. Ze zou alleen in actie komen wanneer het in haar belang was. H. Versnel, ‘Writing Mortals and Reading Gods. Appeal to the Gods as Dual Strategy in Social Control’, in: D. Cohen, E. Müller-Lucker (ed.), Demokratie, Recht und Sociale Kontrolle im Klassischen Athens (Munich 2002) 37-76. Daarom werd het gestolen object via het vervloekingstablet aan haar overgedragen. Maar dat object was kwijt, het werd door een dief achtergehouden. Dus moest de godin, als rechtmatige eigenaar, de dief straffen. Op die manier werd ze eigenlijk gemanipuleerd zodat ze wraak zou nemen op de dief.

Geen van deze uitdrukken en constructies komt op dit specifieke tablet naar voren. Dat zou iets te maken kunnen hebben met het mysterieuze gestolen object… Maar wat is ‘vilbia’ dan?