Wat betekent het?

De doek zelf is voorzien van een 10-tal kabalistische tekens, gemaakt van wit katoen, die gewoon op de blauw-katoenen doek zijn vastgenaaid. Van ieder der tekens is op bijgevoegde kaart de betekenis aangegeven. (Transcriptie van het archiefkaartje in het museumsysteem, zie Fig. 1).

Het kaartje waarnaar wordt verwezen, is niet terug te vinden, dus we zullen het zonder moeten doen. Ik vat ‘kabbalistisch’ hier op in zijn bredere betekenis als ‘occult’ of ‘mysterieus’. Maar sommige van de borduursels lijken mij helemaal niet zo mysterieus: Ik herken een venussymbool (Fig. 2), een davidster (Fig. 3) en een dollarteken (Fig. 4). Daartussen lijken ook de sterrenbeelden van Schorpioen en Ram (Fig. 5) en een Keltisch kruis te staan, al zijn die dan niet perfect gemaakt. Over de rest weet ik niets. Hoe ik de symbolen lees is natuurlijk helemaal afhankelijk van wat ik zelf weet en heb geleerd. Maar het zou goed kunnen dat de symbolen op deze doek iets heel anders betekenen.

De eerste keer dat ik deze doek zag was in een werk over het Afakaschrift Zie Dubbelaar & Pakosie 1999 . Afaka is een syllabisch schrift dat rond 1910 ontstond (Fig. 6). Het schrift draagt de naam van diens uitvinder: Afaka Atumisi, een Ndyuka marron. De Ndyuka werden een eigen gemeenschap na hun opstand in 1757. Nadat ze in de 17e en 18e eeuw als vracht van West-Afrika naar Suriname werden gebracht om gedwongen op de plantages te werken, wisten ze uiteindelijk te ontsnappen. Gevlucht richting het regenwoud, stichtten ze dorpen langs de Tapanahoni-rivier in Oost-Suriname. Op 10 oktober 1760 werd hun autonomie erkend door de Nederlandse bezetters. (De video is een fragment over een Ndyuka-dorp uit 1933).

Anderhalve eeuw later, in 1910, werd Afaka Atumisi benaderd door een vrouwelijke geest. Ze droeg hem op haar schrift bij het Ndyuka-volk te verspreiden. Elke nacht verscheen ze in zijn slaap en leerde ze hem telkens één of twee tekens, totdat het schrift compleet was. Later in dat jaar, net nadat de komeet van Halley was verschenen, wist Afaka: dit alfabet was aan hem gegeven om zijn volk tot een rooskleurige toekomst te brengen Zie Dubbelaar & Pakosie 1999 .

Desondanks zijn de witte symbolen geen voorbeelden van het Afakaschrift. Dubbelaar en Pakosie suggereerde slechts dat er een link kan zijn tussen het Afakaschrift en de verschillende, vaak uitgestorven voorouderlijke schrijfvormen uit West-Afrika, die de Ndyuka, en dus ook Afaka, wellicht hebben geïnspireerd. De auteurs proberen ook een verband te leggen met de teksten die zij en anderen Zie bijv. Renselaar & Voorhoeve 1962, voetnoot 5 hebben gezien op Ndyuka tabletten, korjalen en in hutten (Fig. 7).

Het Afakaschrift is nooit geaccepteerd door de Ndyuka. Renselaar en Voorhoeve, die gelijksoortige teksten zagen op hun reis naar het gebied in de jaren 60, merken het volgende op:

We are of the opinion that during Afaka's time the script was already used in this sacred function and that Afaka assigned phonetic values to its symbols. By doing so he in a sense profaned the sacred script, which may explain the opposition of the granman [‘chieftain’] and high priest to the innovations introduced by Afaka.

Hoewel mijn interesse in het Afakaschrift mijn eerste ontmoeting met deze doek betekende, leerde ik dat zijn symbolen niet tot het Afakaschrift behoren. Maar de doek zal op zijn minst wel door een Ndyuka marron gemaakt zijn?