Heel Kreta Bakt
- Minoïsche Larnax
Minoans were fond of baking. Not of cakes (or maybe cakes too) but of clay, to be precise. Out of this clay, they could make smaller everyday objects, but also pithoi (large vases used for storing goods which were buried underground) and, of course, larnakes.
De Minoërs waren erg bekwaam in bakken. En dan niet zozeer in het bakken van taart (of misschien ook wel) maar van klei. Met klei maakten ze allerlei kleine gebruiksvoorwerpen, maar ook pithoi (grote vazen waar goederen in werden opgeslagen en die in de grond werden begraven) en natuurlijk larnakes.
De Minoërs hadden standaardprocedures voor het bakken van larnakes. Allereerst wordt de klei verzameld in de werkplaats, die dichtbij de bestemde begraafplaats gelegen was. De klei was vaak grofkorrelig en bevat steentjes in verschillende kleuren, hooi of rood kalksteen. Deze combinatie van materialen voorkwam dat de klei snel scheurt. Daarna werd de klei met de hand gevormd en gladgestreken met verscheidene instrumenten, zoals een plat stuk houd. Als het nog nat was, werden de gaten in de bodem van de kist gemaakt. Zodra de larnax de juiste vorm had, werd die gedroogd en gebakken. Hier waren extra grote ovens voor nodig en men neemt aan dat die voor eenmalig gebruik werden gebouwd. Zo zou de oven om de larnax heen gebouwd worden en afgebroken worden als de larnax klaar was.
Klei was niet het enige materiaal dat gebruikt werd voor larnakes. Er zijn ook exemplaren die gemaakt zijn van steen of kalksteen. De kleien versies zijn waarschijnlijk gebaseerd op een houten prototype. De kubusvorm, de pootjes onder de kist en de uitstekende nok duiden hoogstwaarschijnlijk op een houten voorganger. Dit is ook te zien aan de rechte lijntjes die rondom de pootjes zijn geschilderd en hout lijken na te bootsen. Het nabootsen van het ontwerp of uiterlijk van een gelijksoortig object gemaakt van een ander soort materiaal, noemen we skeuomorfisme. Hout vergaat echter relatief snel en helaas hebben daarom slechts kleine fragmenten van houten grafkisten de tijd overleefd. Sluitend bewijs voor deze theorie hebben we daarom niet.
Een zeer speciale larnax is die van Philippus II van Macedonië, de vader van Alexander de Grote. Zijn larnax was niet van hout of klei gemaakt, maar van goud! Je kan zijn tombe bezoeken en zijn dure grafkist bezichtigen in Vergina op het Griekse vasteland. Philippus II overleed in 336 v.C., zo’n duizend jaar na het gebruik van onze Minoïsche larnax. Het kan niet uitgesloten worden dat metalen larnakes ook in gebruik waren in vroegere periodes. Hoe dan ook is het interessant om te zien hoe een grafritueel na een millennium nog zo gelijk is gebleven, maar zich toch verder heeft ontwikkeld om geschikt te zijn voor een belangrijk persoon zoals de Macedonische koning.
Werken aan de larnax hield niet op in de oudheid. Om de larnax goed te bewaren moeten musea regelmatig de noodzakelijk restauratie uitvoeren. Als je hier meer over wil lezen, zal de volgende longread je zeker bevallen.