Stap 5 van 10

De geschiedenis van hoofdpijn

Related Images

  • Figuur 1. Deze schedel uit Palestina is zo’n 2000 jaar oud en bevat vier gaten die gemaakt zijn door middel van schedelboring. [Science Museum, London](https://wellcomecollection.org/works/va96ydta)
  • Figuur 3. Aderlating werd gezien als een manier om de balans tussen de vier lichaamssappen te herstellen. Dit was een veelvoorkomende behandeling van migraines van de oude Grieken tot in de 19e eeuw. [Science History Images](https://www.alamy.com/stock-photo-medieval-bloodletting-135097299.html)
  • Figuur 2. Dit apparaat werd in de middeleeuwen gebruikt om het hoofd van een patiënt stil te houden terwijl een gat in de schedel werd geboord. Foto door Markus Matzel, [Getty images](https://www.gettyimages.nl/detail/nieuwsfoto%27s/deutschland-nrw-dortmund-the-spectaculum-from-medieval-nieuwsfotos/549405201?adppopup=true)

Een paar voorbeelden van veelvoorkomende niet-medicamenteuze behandelingen van hoofdpijn van voor de moderne tijd.

We hebben al gezien dat veel mensen vandaag de dag last hebben van migraines en andere vormen van hoofdpijn. Hoofdpijn is echter geen modern fenomeen. Met behulp van recente archeologische vondsten is de geschiedenis van hoofdpijn terug te leiden naar het mesolithicum, toen onze verre voorouders nog jager-verzamelaars waren. Op schedels uit Oekraïne die naar schatting tenminste 7000 jaar oud zijn, vinden we het eerste bewijs van schedelboring – een toentertijd veelvoorkomende (en dodelijke) chirurgische ingreep om hoofdpijn en psychische aandoeningen te behandelen.​​.L.C. Malcolm, ‘Cranial surgery dates back to Mesolithic’, Nature, 391:6670 (1998), 854. | F.R. Rozzi & A. Froment, ‘Earliest animal cranial surgery: from cow to man in the Neolithic’, Scientific Reports, 8:5536 (2018). Dokters geloofden dat het gat de druk op het brein zou verminderen door het meer ruimte te geven. De ingreep werd ook gebruikt bij patiënten die zouden worden geplaagd door kwade geesten, die het hoofd alleen konden verlaten als er een gat werd geboord.F.M. Arani, et al., ‘Ancient legacy of cranial surgery’, Archives of Trauma Research, 1:2 (2012), 72-74. Dat klinkt ons nu nogal problematisch in de oren, maar deze ingreep is duizenden jaren lang in gebruik geweest, onder andere bij mensen met hoofdpijn. In de 18e eeuw ontstond er echter discussie in de medische wereld over het nut en de gevaren van deze ingreep, en sindsdien werd het nog maar zeldzaam toegepast om migraines te behandelen.R. Assina, et al., ‘The history of craniotomy for headache treatment’, Neurosurgical Focus, 36:4 (2014), 3-4.

Naast archeologisch bewijs zijn er vanaf 1550 voor Christus ook schriftelijke bronnen die het hebben over hoofdpijn. In papyri raden oud-Egyptische artsen aan om een krokodil van klei met een linnen band tegen het hoofd van de patiënt te binden. Op deze linnen band stonden de namen van Egyptische goden, waarvan men dacht dat ze de hoofdpijn van de patiënt konden genezen.note>M.J. Eadie, Headache through the centuries (New York 2012), 27-38. | L. Alexander & J. Lance, ‘History of Headache’, Migraine & Headache Australia, https://headacheaustrailia.org.au/what-is-headache/history-of-headache/ (URL visited on October 26, 2022).

Gedurende de rest van de oudheid en de middeleeuwen bleven bovennatuurlijke geneeswijzen de meest voorkomende behandeling van hoofdpijn. Andere geneeswijzen waren gebaseerd op de theorie van de humores. Volgens deze theorie, die is ontwikkeld door de oude Grieken en Romeinen, wordt hoofdpijn veroorzaakt door onevenwicht tussen de vier lichaamssappen: bloed, gele gal, zwarte gal en slijm. Door te aderlaten konden de lichaamssappen weer in evenwicht worden gebracht, en zou de hoofdpijn genezen worden. In veel gevallen werd de hoofdpijn echter niet genezen, maar verzwakte de patiënt alleen nog maar meer vanwege het grote bloedverlies (meestal tenminste een halve liter per sessie – een tiende van al het bloed in het menselijk lichaam!).A.C. Siddall, ‘Bloodletting in American obstetric practice, 1800-1945’, Bulletin of the History of Medicine, 54:1 (1980), 101-110. Ondanks het feit dat niet iedereen vertrouwen had in de effectiviteit van de behandeling, bleef aderlaten een veelvoorkomende behandeling tegen hoofdpijn tot rond 1850.P.J. Koehler & C.J. Boes, ‘A history of non-drug treatment in headache, particularly migraine’, Brain, 133:8 (2010), 2489-2490. Andere niet-medicamenteuze behandelingen die tot de 20e eeuw werden voorgeschreven aan migrainepatiënten waren lichaamsbeweging, diëten waarbij bepaalde soorten voedsel werden vermeden, hypnose, en een ‘hygiënisch’ leven.P.J. Koehler & G.W. Bruyn, ‘De behandeling van migraine in Nederland in het begin van de 20e eeuw’, Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 142 (1998), 2009-2013.

In het begin van de 20e eeuw werden in het Westen de eerste medicamenteuze behandelingen tegen hoofdpijn beschikbaar.E. Pratt & D. Kuruvilla, ‘How migraine treatments have changed over time’, MedicalNewsToday, https://www.medicalnewstoday.com/articles/migraine-treatments-history (URL visited on October 25, 2022). In de volgende stap gaan we het hebben over de uitvinding van vrij verkrijgbare medicijnen tegen hoofdpijn. Deze uitvindingen lagen ten grondslag aan onze moderne wereld, waarin het nemen van pijnstillers tegen hoofdpijn iets doodnormaals is geworden.